Tokat Kaz gölü “Yaban Hayatı Geliştirme Sahası” olarak kararlaştırılmış bir kuş cennetidir.
Tokat’ın Pazar ilçesinde; Pazar-Zile karayolu üzerinde Üzümören mevkiindedir. Tokat İl Merkezine uzaklığı 39 km.,Turhal İlçesine 19 km., Pazar İlçesine 11 km., Zile İlçesine 23 km’ dir.
Kuş çeşidi ve bitki örtüsü bakımından önemli bir yere sahip olan Kaz Gölü’nün kıyısında güneşin batışını seyretmek herkesin yaşaması gereken bir andır. Onlarca çeşit kuşu barındıran Kaz Gölü’nde sazlar arasında sallarla gezinti yapmanın heyecanını yaşamak, gölün doğal güzelliğini görmek apayrı bir zevktir.
Turhal ve Pazar İlçe sınırları dâhilinde bulunan Kaz Gölü sulak alanlar statüsüyle anılmakta olup, Yaban Hayatı Geliştirme Sahası olmasıyla büyük önem taşımaktadır.
Kaz Gölü Yaban Hayatı Geliştirme Sahasının toplam koruma alanı 1170 hektar olup, göl alanı; 73 Hektar kuru, 201 hektar sulu olmak üzere 274 hektardır. Rakımı ise yaklaşık 535 m. dir.
Tamamına yakını sazlarla kaplı olan bu gölde birçok türde yaban kuşları barınmaktadır. Bu gölü kuş cenneti haline dönüştürme projesi sürdürülmektedir.
Kaz Gölü’nde bir adet ziyaretçi evi, iki adet kuş gözetleme kulesi mevcuttur. Ziyaretçi evinde bilgisayarlı slayt sunumunun yanı sıra her bir gözetleme kulesine yerleştirilmiş bir adet teleskopla alanda bulunan kuşları yakından gözlemleme imkanı tanınmaktadır.
İki gözetleme kulesi arasında 700 m’lik yürüyüş yolu mevcut olup, kulelerden birine geçiş köprü vasıtasıyla yapılmaktadır.
Alan da kano gezintisi de yapılabilmektedir.
Murat Oruç
Kaz Gölü göçmen kuşların göç yolları üzerinde bulunmasından dolayı kuş türlerine konaklama imkânı sağlamaktadır. Kuluçka dönemlerini kaz gölünde geçiren göçmen kuşların geçişleri Mart ayı içinde başlar, mayıs ayı başlarına kadar davam eder. Erken gelmiş kuşlar nisan sonu mayıs ayının ortalarına doğru ilk yavrularını çıkarırlar. Haziran ayının sonlarına doğru yavrular palazlanıp uçmaya hazır hale gelir. Temmuz ayı başlarında da ilk göçler başlar ve devam eder. Kışı gölde geçiren göçmen kuşlar, eylül-ekim aylarında gelirler, ilkbahar ile birlikte havaların ısınmaya başlamasıyla kuzeye göç ederler.
Kaz Gölü Yaban Hayatı Geliştirme Sahası sucul ekosisteme sahip olmakla beraber yerli ve göçmen kuşların yuvalanma, kuluçkalaşma alanıdır. Sucul ekosistem alanı içerisinde mevcut popülâsyonda yaşamını sürdüren 108 çeşit kuş türü olmasına rağmen, yıl içerisinde aylar itibariyle tür sayısında değişimler söz konusudur. Bu kuşlardan bazıları, Saksağan, Kara Leylek, Ak Leylek, Angıt, Alaca Balıkçıl, Gri Balıkçıl, Ak Kuyruksallayan, Büyük beyaz Balıkçıl, Sutavuğu, Sakarmeke, Elmabaş, Kamışçın, Batağan, Sazbülbülü, Karatavuk, Ördek türleri, Kaz türleri, Çulluk, Serçe, Sığırcık, Kızılgerdan, Söğütserçesi, Karakızılkuyruk, Kızkuşu, Çıkrıkçın, Çıvgın, Çayır incirkuşu, doğan, Döğüşken Kuş, Çıkrıkçın, Kız Kuşu gibi türlerdir.
Ondokuz Mayıs Üniversitesi Kuş Gözleme Kulübü öğrencilerince farklı tarihlerde yapılan gözlemler, göl ve çevresinde onlarca türün barındığını göstermiştir. Nitekim sahada 14-15 Aralık 202 tarihinde 69 farklı kuş türü, 1138 kuş; 26-27 Şubat 2003 tarihlerinde 35 kuş türü, 3119 toplam kuş türü, 3119 toplam kuş, 5-6 Nisan 2003 tarihlerinde ise 74 kuş ile türü ile 5000 kuş gözlenmiştir.
Kuluçka dönemlerini Kaz Gölü’nde geçiren göçmen kuşların geçişleri mart ayı içinde başlar, mayıs başlarına kadar devam eder. Erken gelmiş kuşlar nisan sonu mayıs ayının ortalarına doğru ilk yavrularını çıkarırlar. Haziran ayının sonlarına doğru yavrular plazlanıp uçmaya hazır hale gelir. Temmuz ayı başlarında da ilk göçler başlar ve devam eder. Kışı gölde geçirecek göçmen kuşlar eylül-ekim aylarında gelirler ilkbahar ile birlikte havaların ısınmaya başlamasıyla kuzeye göç ederler.
Gölde sazan, (kambur sazan) ve kızılkanat gibi balık türleri dışında, su samuru, su kaplumbağası (Emys orbicularis)gibi hayvanlara da rastlanır. Göl çevresinde yaşayan baslıca memeliler, tilki (vulpes), oklu kirpi (Hyetricristata), tavşan (lepus europeus) ve kurttır( canis lupes). Avlanma yasağından sonra sahada bol miktarda yaban domuzu (sus scrofa) da türemiştir.
Yağmur, kar erime ve yeraltı suları tarafından beslenen tatlı sulu Kaz gölü, çevresinde herhangi bir sanayi kuruluşu mevcut olmadığından göl ve çevresinde sanayiden kaynaklanan kirlenme söz konusu değildir.
DSİ tarafından büyük bir kısmının 1959-1966 yıllarında yapıldığı drenaj ve kurutma çalışmaları göl alanının gittikçe daralmasına neden olmuşsa da, bugün Tokat İl Çevre Orman Müdürlüğü’nün söz konusu drenaj çalışmalarını önlemesi ve gölün 2006 tarihinde “Kaz Gölü Yaban Hayatı Geliştirme Sahası” ilan edilmesiyle canlı ve cansız unsurlar arasında bozulmaya yüz tutan ilişkiler yeniden düzeltilmiştir.
KUŞLAR GİTMESİN, BALIKLAR BİTMESİN, KAZ GÖL’Ü ÖLMESİN.
Kaz Gölü ekosistemi Türkiye’nin diğer birçok sulak alanında olduğu gibi önemli sorunlarla karşılaşmıştır. Bu sorunlarla mücadele eden Tokat İl Çevre ve Orman Müdürlüğü yaptığı özverili ve yoğun çalışmalar sonucu, göl alanının daralması, gölün sığlaşması, kaçak avlama, çevredeki yerleşimlerin atık sularının göle boşalması, tarım alanlarında kullanılan gübre ve ilaçların göl sularına karışması gibi sorunları önlenmiştir.
EKOLOJİK DENGEYİ BOZMA Kİ DENGEN BOZULMASIN
Yöre halkı başta olmak üzere tüm Tokat’lılar bu sulak alanın değeri ve önemini bilerek, göl ve çevresinin korunması için azami gayreti ve çabayı göstermelidirler. Çünkü Kaz Gölü; sulak alan ekosistemi hedef, tür ve/veya türlerin sığınma, saklanma, dinlenme, yuva yapma, çiftleşme ve beslenme ihtiyaçlarının giderilmesine elverişli, göç yeri olması ile zengin biyolojik çeşitliliğe sahip ve korunmasında yarar görülen alanlardandır.